Nhân giống cây cảnh tại nhà không chỉ là một cách tiết kiệm chi phí mà còn mang lại nhiều niềm vui và sự hứng thú cho những người yêu thích cây cối. Từ việc cắt cành, chọn lá cho đến gieo hạt, mỗi phương pháp đều mang đến những trải nghiệm thú vị và đầy thử thách. Nếu bạn đang muốn mở rộng bộ sưu tập cây cảnh của mình mà không phải tốn kém mua cây mới, hãy bắt đầu với những kỹ thuật nhân giống đơn giản nhưng hiệu quả ngay tại nhà.

Mục Lục

Nhân giống bằng cành (Giâm cành)

Sử dụng phương pháp giâm cành để nhân giống cây cảnh

Giâm cành là một trong những phương pháp nhân giống cây cảnh được ưa chuộng nhất, bởi nó vừa đơn giản, tiết kiệm thời gian, lại giúp cây con giữ nguyên đặc điểm và hình dáng của cây mẹ. Phương pháp này phù hợp với nhiều loại cây cảnh phổ biến như dâu tằm, dâm bụt, hoa giấy, hay các loại cây có cành thân gỗ.

Bước 1: Chọn cành giâm:

Chọn cành để giâm là bước quan trọng, vì nó quyết định sự thành công của quá trình nhân giống. Một cành tốt sẽ giúp cây dễ dàng ra rễ và phát triển mạnh. Nên chọn cành bán trưởng thành, tức là cành vừa mới hóa gỗ, không quá già hoặc quá non. Cành già khó ra rễ, trong khi cành non thì dễ bị thối do quá yếu. Lý tưởng nhất là cành dài từ 10-15 cm, có ít nhất 2-3 mắt lá (mầm lá). Những mắt lá này sẽ là nơi cây mọc chồi mới và phát triển. Tất nhiên là phải chọn cành không được có dấu hiệu bị sâu bệnh hoặc nấm mốc. Cành cần tươi tắn, xanh mướt và không có vết thâm hay vàng lá.

Bước 2: Chuẩn bị cành:

Dùng dao hoặc kéo sắc để cắt cành. Việc này giúp tránh gây tổn thương lớn cho cây và đảm bảo đường cắt sạch, không bị dập.
Cắt bỏ lá ở phần gốc khoảng 2/3 chiều dài cành. Lá ở phần trên có thể cắt tỉa bớt nếu quá to để giảm bớt việc thoát hơi nước.

Bước 3: Ngâm cành vào dung dịch kích thích ra rễ:

Bạn có thể sử dụng các loại dung dịch kích thích ra rễ như Atonik, NAA hay IBA. Nếu không có, bạn có thể ngâm vào nước ép lô hội hoặc mật ong pha loãng. Các chất tự nhiên này cũng có khả năng kích thích rễ phát triển tốt.
Thời gian ngâm khoảng 30 phút đến 1 giờ trước khi giâm vào đất.

Bước 4: Giâm cành:

Đất để giâm cành nên là đất tơi xốp, giàu dinh dưỡng nhưng phải thoát nước tốt. Bạn có thể pha hỗn hợp đất trồng gồm đất mùn, cát và xơ dừa theo tỉ lệ 1:1:1 để tạo môi trường lý tưởng cho cành phát triển.
Sau khi cắm cành vào đất, bạn cần ấn nhẹ để đất tiếp xúc chặt với cành nhưng không nén quá chặt.

Bước 5: Chăm sóc sau khi giâm:

Tưới nước ngay sau khi giâm cành để đảm bảo đất đủ ẩm, nhưng tránh tưới quá nhiều dẫn đến ngập úng.
Đặt chậu cây ở nơi có ánh sáng nhẹ, không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là nắng gắt vào buổi trưa.
Trong khoảng 2-4 tuần, bạn sẽ thấy rễ phát triển và cành bắt đầu mọc chồi mới. Khi đó, bạn có thể chuyển cây sang chậu lớn hơn để tiếp tục trồng và chăm sóc.

>> Xem thêm: Tổng hợp các kiến thức về cây cảnh hữu ích

Nhân giống bằng lá

Nhân giống bằng lá thích hợp cho một số loại cây có thể tạo cây con từ lá như sen đá, xương rồng và một số cây cảnh khác.

Bước 1: Chọn lá:

Lá cần chọn là lá trưởng thành, không quá non hoặc quá già, đảm bảo không có dấu hiệu sâu bệnh. Đối với sen đá, lá gần gốc thường dễ ra rễ nhất.

Bước 2: Chuẩn bị lá:

Tách nhẹ nhàng lá ra khỏi thân, tránh làm dập hoặc tổn thương lá.
Sau khi tách lá, để lá ở nơi khô ráo thoáng mát từ 1-2 ngày cho vết cắt khô và tạo mô sẹo. Điều này giúp hạn chế nguy cơ bị thối khi trồng.

Bước 3: Giâm lá vào đất:

Đặt lá nằm ngang trên bề mặt đất tơi xốp. Không cần chôn lá sâu, chỉ cần đặt lá lên mặt đất để lá tiếp xúc với đất là đủ.
Giữ ẩm cho đất nhưng tránh tưới quá nhiều nước để tránh làm thối lá.

Bước 4: Chăm sóc sau khi giâm:

Sau 3-4 tuần, từ vết cắt ở phần gốc lá sẽ bắt đầu mọc ra rễ và mầm cây mới.
Khi cây con phát triển đủ mạnh, bạn có thể tách ra và trồng riêng vào chậu mới.

>> Xem thêm: Hướng dẫn tự làm vườn cây cảnh treo tường xanh mát

Nhân giống bằng hạt

Nhân giống bằng hạt là phương pháp tự nhiên nhưng đòi hỏi thời gian và công sức nhiều hơn. Phương pháp này thường được áp dụng cho các loại cây cảnh như phong lan, xương rồng, hay cây ăn quả.

Bước 1: Thu hạt:

Nếu bạn muốn thu hạt từ cây mẹ, hãy chờ đến khi quả chín hoàn toàn rồi thu hoạch hạt, điều này đảm bảo rằng hạt đã hoàn thiện quá trình phát triển và có khả năng nảy mầm cao nhất. Khi thu hoạch, bạn cần cẩn thận để không làm tổn thương hạt. Với các loại cây có hạt nhỏ như phong lan, có thể nhẹ nhàng lấy hạt bằng cách dùng tay hoặc dụng cụ mềm để gỡ hạt ra khỏi quả. Sau khi thu hạt, bạn cần rửa sạch hạt dưới nước để loại bỏ các lớp màng hoặc phần thịt quả còn bám trên hạt. Sau đó, phơi khô hạt ở nơi thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Điều này giúp hạt không bị mốc hay mục trước khi gieo.

Bước 2: Ngâm hạt:

Việc ngâm hạt là một bước quan trọng giúp kích thích quá trình nảy mầm, đặc biệt đối với các loại hạt có lớp vỏ dày. Bạn nên ngâm hạt trong nước ấm khoảng 40-50°C (nước vừa đủ ấm chứ không quá nóng). Nước ấm giúp phá vỡ lớp vỏ hạt cứng, làm mềm lớp ngoài và giúp rễ dễ dàng đâm xuyên qua khi nảy mầm. Thời gian ngâm hạt tùy thuộc vào loại cây, nhưng thường từ 6-12 giờ. Với những loại hạt có vỏ rất cứng, có thể ngâm lâu hơn để đảm bảo hạt đã sẵn sàng cho quá trình gieo.

Bước 3: Gieo hạt:

Gieo hạt đòi hỏi sự tỉ mỉ trong việc chuẩn bị đất và không gian để hạt có điều kiện tốt nhất để phát triển. Đất để gieo hạt cần là đất tơi xốp, thoáng khí và có độ ẩm tốt. Bạn có thể trộn đất mùn với cát hoặc xơ dừa để tạo độ tơi cho đất. Đất mùn giàu dinh dưỡng sẽ cung cấp dưỡng chất cho cây con khi hạt nảy mầm. Gieo hạt vào các lỗ nhỏ trên bề mặt đất, sau đó phủ nhẹ một lớp đất mỏng lên trên. Đừng chôn hạt quá sâu vì hạt sẽ gặp khó khăn khi nảy mầm và cây con khó vươn lên. Hạt nên được gieo với khoảng cách đủ rộng để khi cây con mọc lên không chen chúc nhau. Nếu gieo quá dày, cây con sẽ yếu ớt và dễ bị ngạt.

Bước 4: Chăm sóc sau khi gieo:

Sau khi gieo hạt, đặt chậu ở nơi có ánh sáng nhẹ, thoáng mát. Tránh đặt chậu ở nơi có gió mạnh hoặc ánh nắng trực tiếp.
Tưới nước đều đặn, giữ ẩm cho đất nhưng không để đất bị ngập úng. Sau 1-4 tuần, hạt sẽ bắt đầu nảy mầm và phát triển thành cây con.

Nhân giống bằng rễ (Chiết rễ)

Phương pháp chiết rễ là một trong những kỹ thuật nhân giống hiệu quả, đặc biệt đối với các loại cây có hệ rễ phát triển mạnh như trầu bà, cây dây leo, hoặc các loại cây có củ như cây gừng, nghệ. Phương pháp này giúp cây con nhanh chóng phát triển bởi chúng đã có hệ rễ mạnh mẽ từ cây mẹ, đảm bảo khả năng sinh trưởng tốt.

Bước 1: Chọn rễ:

Khi chiết rễ, bạn nên chọn các rễ chính hoặc rễ phụ lớn có độ trưởng thành và khả năng phát triển độc lập. Các rễ này cần có ít nhất một mầm non hoặc chồi để cây con có cơ hội sinh trưởng tốt sau khi tách khỏi cây mẹ. Đoạn rễ để chiết nên dài từ 5-10 cm và có độ dày đủ để hỗ trợ sự phát triển của cây con. Rễ được chọn phải khỏe mạnh, không có dấu hiệu bị thối, mốc, hoặc sâu bệnh. Những rễ bị hư hại hoặc yếu ớt sẽ ảnh hưởng đến quá trình phát triển sau này của cây con.

Bước 2: Cắt rễ và trồng:

Sử dụng dao hoặc kéo sắc để cắt rễ. Điều này đảm bảo đường cắt gọn gàng, không làm dập rễ và giảm thiểu nguy cơ nhiễm trùng cho rễ. Bạn có thể cắt ngay sát điểm giao giữa rễ và cây mẹ, nhưng phải cẩn thận để không làm tổn thương phần còn lại của hệ rễ.

Đất để trồng rễ cần tơi xốp, thoáng khí, và thoát nước tốt để không gây úng rễ. Bạn có thể sử dụng hỗn hợp đất mùn, cát và xơ dừa theo tỷ lệ 1:1:1, giúp giữ ẩm tốt mà không làm ngập úng.

Đặt đoạn rễ đã cắt vào chậu, phủ nhẹ một lớp đất mỏng lên trên sao cho rễ được che phủ vừa đủ mà không bị chèn ép quá chặt. Khi lấp đất, cần đảm bảo rễ không bị dập hoặc gãy, vì điều này có thể làm ảnh hưởng đến khả năng mọc chồi của cây con.

Bước 3: Chăm sóc sau khi trồng:

Giữ đất ẩm đều, đặt chậu cây ở nơi thoáng mát, không quá nóng. Sau một thời gian, cây sẽ bắt đầu mọc chồi và phát triển thành cây con.

Bước 4: Chăm sóc cây con sau khi mọc chồi

Sau khi rễ đã phát triển thành cây con, bạn cần tiếp tục chăm sóc để cây có thể phát triển mạnh mẽ hơn.

Chuyển cây sang chậu lớn hơn: Khi cây con phát triển đủ mạnh với nhiều chồi và rễ mới, bạn có thể chuyển cây sang chậu lớn hơn để cây có không gian phát triển. Lúc này, việc thay đổi đất và bổ sung thêm chất dinh dưỡng từ phân bón sẽ rất cần thiết.
Bón phân: Sau khi cây con đã ổn định trong chậu mới, bạn có thể bắt đầu bón phân hữu cơ hoặc phân tan chậm để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Lưu ý không bón quá nhiều phân trong giai đoạn đầu để tránh gây sốc cho cây.
Kiểm tra sâu bệnh: Cây con rất dễ bị tấn công bởi các loại sâu bệnh, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển non trẻ. Do đó, bạn cần kiểm tra thường xuyên và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hoặc biện pháp sinh học để phòng ngừa kịp thời.